Khái niệm rác thải y tế và quy trình xử lý chúng an toàn nhất

Việc xử lý rác thải y tế đang là một thách thức lớn đối với các nhà cung cấp dịch vụ y tế bởi nếu không có phương pháp xử lý tốt sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến môi trường sống của con người. Bài viết dưới đây sẽ trình bày chi tiết về rác thải y tế và quy trình xử lý rác thải y tế an toàn, đúng chuẩn. 

Theo quyết định 43/2007/QĐ-BYT và thông tư liên tịch 58/2015/TTLT-BYT-BTNMT, định nghĩa rác thải, chất thải y tế là gì được giải thích như sau:

Đó là toàn bộ các chất thải ở thể rắn, lỏng, khí được xả ra trong quá trình hoạt động của các cơ sở y tế. Nếu như xét theo mức độ nguy hiểm sẽ được chia thành hai nhóm chính đó là chất thải y tế thông thường và chất thải y tế nguy hại.

Phụ thuộc vào mỗi loại rác thải sẽ được đựng trong vật chứa (thùng, túi,...) có mã màu kèm những biểu tượng rác thải y tế khác nhau. Chúng tôi xin đưa ra một vài ví dụ để cho bạn tham khảo như sau:

- Vật chứa màu vàng đựng rác thải lây nhiễm có biểu tượng chất thải y tế nguy hại sinh học.

- Vật chứa màu đen đựng rác thải gây độc tế bào có biểu tượng rác thải gây độc tế bào và dòng chữ “Chất gây độc tế bào”.

- Vật chứa màu trắng đựng chất thải y tế tái chế có biểu tượng tái chế.

Như vậy, rác thải y tế thông thường là gì? Rác thải y tế nguy hại là gì? Bạn hãy cùng chúng tôi theo dõi nội dung tiếp theo của bài viết ngày hôm nay.
 

Chất thải y tế là gì?

Chất thải y tế thông thường

Nếu như bạn đang đặt ra câu hỏi chất thải y tế thông thường là gì thì có thể hiểu nó một cách đơn giản, đó chính là các loại rác thải không chứa những yếu tố lây nhiễm, phóng xạ, dễ cháy nổ hoặc những thành phần hóa học nguy hại.

Rác thải y tế thông thường gồm có:

- Chất thải phát sinh từ các hoạt động chuyên môn: Chai huyết thanh, chai lọ thủy tinh, bột bó khi gãy xương kín,...không dính máu, dịch sinh học, cũng như những chất hóa học nguy hiểm.

- Chất thải sinh hoạt phát sinh từ những buồng bệnh: Chất thải sinh hoạt là gì? Thì chúng tôi đã chia sẻ trước đó rồi, bạn có thể tham khảo link dưới đây để biết thêm chi tiết, tuy nhiên lưu ý là những rác thải sinh hoạt này không bao gồm rác từ các buồng bệnh bị cách ly.
 

Xem thêm: https://thongcongnghethcm.net/khai-niem-rac-thai-sinh-hoat-va-cach-xu-ly-chung-an-toan-hieu-qua.html

- Chất thải phát sinh từ công việc hành chính: Giấy, báo, tài liệu, thùng cát tông, túi nilon, túi đựng phim.

- Chất thải ngoại cảnh: Lá cây và chất thải phát sinh từ các khu vực ngoại cảnh.

Chất thải y tế nguy hại

Đối với nghi vấn rác thải y tế nguy hại là gì? Theo quyết định 43/2007/QĐ-BYT, là các rác thải y tế mà trong thành phần của nó có chứa những yếu tố nguy hại cho sức khỏe con người và môi trường sống, dễ lây nhiễm, dễ cháy nổ, ăn mòn, ngộ độc, phóng xạ hay có chứa các đặc tính nguy hại nếu như không được tiêu hủy an toàn.
 

Đáp án chính xác nhất dành cho nghi vấn rác thải y tế có mấy loại hay có mấy loại chất thải y tế, rác thải y tế bao gồm các loại nào đó chính là 5 loại. Cụ thể 5 loại chất thải y tế đó là:
 

5 loại rác thải y tế phổ biến nhất hiện nay

Chất thải lây nhiễm

Đây là một trong 5 nhóm rác thải y tế đầu tiên mà chúng tôi muốn chia sẻ đến bạn. Nhóm rác thải này bao gồm:
 

- Chất thải sắc nhọn (loại A): Lưỡi dao mổ, kim tiêm, mảnh thủy tinh vỡ, các ống tiêm,...nói chung là các vật sắc nhọn sử dụng trong hoạt động y tế.

- Chất thải không sắc nhọn (loại B): Là các loại chất thải bị dính máu, dịch sinh học của cơ thể, cũng như chất thải phát sinh từ buồng bệnh cách ly.

- Chất thải có nguy cơ lây nhiễm cao (loại C): Chủ yếu phát sinh bên trong phòng xét nghiệm, điển hình như bệnh phẩm và dụng cụ đựng – dính bệnh phẩm.

- Chất thải giải phẫu (loại D): Bào thai, rau thai, các mô, cơ quan, bộ phận trên cơ thể con người và xác động vật thí nghiệm.

Chất thải y tế hóa học

Những loại rác thải y tế hóa học cũng được phân thành nhiều nhóm khác nhau, ví dụ như:

- Dược phẩm không còn khả năng sử dụng nữa, hết hạn.

- Những loại rác thải có thành phần chứa kim loại nặng như chì, cadimi, thủy ngân.

- Chất hóa học nguy hại thường được sử dụng trong y tế như Hydroquinone, formaldehyde, glutaraldehyde, oxite ethylene, kali hydroxit, freons, methylene, isoflurane (Forane), enflurane (Ethrane),...

- Chất thải y tế gây độc tế bào là các loại vỏ thuốc, vỏ chai, dụng cụ đựng những loại thuốc gây độc tế bào như Asparaginase, Carboplatin, Cisplatin, Cyclophosphamide, Bleomycin, Dacarbazine, Cytarabine, Daunorubicin, Dactinomycin,...và dịch tiết từ các bệnh nhân điều trị bằng biện pháp hóa trị liệu.
 

Chất thải y tế hóa học

Chất thải phóng xạ

Rác thải phóng xạ cũng là q trong 5 loại chất thải y tế phổ biến nhất hiện nay. Loại rác thải này có thể phát sinh từ những hoạt động chẩn đoán, hóa trị liệu hoặc những rác thải từ bệnh phẩm. Những loại rác thải y tế phóng xạ được chia thành 3 thể chính:

- Chất thải phóng xạ khí: Khí từ kho chứa đựng chất phóng xạ, sử dụng trong lâm sàng.

- Chất thải phóng xạ ẩm: Ống tiêm, bơm tiêm, giấy thấm,...

- Chất thải phóng xạ lỏng: Chất bài tiết, dạng dung dịch.

Các bình chứa áp suất

Tiếp theo là nhóm rác thải y tế bình chứa áp suất, ví dụ như bình O2, CO2, bình khí dung, bình khí dùng 1 lần,... Các loại bình này dễ gây cháy nổ nên cần phải được phân loại và xử lý riêng biệt.
 

Chất thải phóng xạ

Chất thải y tế thông thường

Đây là loại cuối cùng trong 5 nhóm rác thải y tế phổ biến nhất hiện nay đã được chúng tôi phân tích bên trên, nếu như chưa nắm chắc chất thải y tế thông thường là gì thì bạn có thể kéo lên là đọc lại. Phần lớn những loại chất thải ở nhóm này đều được xếp vào danh sách các loại rác thải tái chế trong y tế.
 

Chất thải y tế thông thường

 

Quy trình thu gom chất thải y tế chính là quá trình phân loại, tập hợp, đóng gói và lưu trữ tạm thời tại nguồn (có nghĩa là tại địa điểm phát sinh chất thải trong những cơ sở y tế).

Quản lý rác thải y tế trong bệnh viện ở nước ta là việc phân loại, xử lý ban đầu, vận chuyển, lưu trữ, tái chế, tái sử dụng, tiêu hủy rác thải y tế, kiểm tra và giám sát thực hiện.

Mỗi một loại chất thải y tế sẽ mang các đặc tính khác nhau nên quy trình thu gom và quản lý cũng có sự khác biệt. Nhưng nhìn chung, toàn bộ đều phải bám sát dựa trên thông tư 58 về quản lý, xử lý rác thải, chất thải y tế và quy chế quản lý rác thải y tế  dựa trên quyết định 43/2007 của Bộ Y tế và Bộ Tài nguyên & Môi trường. Trong đó có chỉ rõ:

- Mục đích của kế hoạch về việc quản lý rác thải y tế.

- Nguyên tắc phân loại và phương thức thu gom từng nhóm chất thải y tế.

- Quy định về túi đựng chất thải y tế (dụng cụ bao bì, thiết bị lưu trữ).

- Điều kiện những kho lưu trữ, quản lý rác thải y tế thông thường và nguy hại cần đáp ứng.

Để có cái nhìn tổng quan hơn, bạn có thể tham khảo quy trình thu gom và quản lý rác thải, chất thải y tế theo mô hình sau đây:
 

Quy trình thu gom và quản lý chất thải y tế

 

Thực trạng chất thải y tế ở nước ta ngày càng diễn biến phức tạp. Theo các cơ quan chức năng dự kiến, mỗi ngày có đến 120.000 m3 nước thải y tế, 350 đến 400 tấn rác thải y tế (trong số đó có tới 42 tấn rác thải y tế nguy hại) được xả ra môi trường.

Tuy nhiên, nhiều cơ sở y tế vẫn chưa thực sự chú ý đến việc xử lý chất thải y tế. Bằng chứng đó là chỉ có 53.4% trong số 1.263 bệnh viện có công trình xử lý nước thải, 90% bệnh viện thu gom rác hàng ngày, 67% cơ sở y tế xử lý bằng lò đốt, 32.2% xử lý chất thải y tế bằng lò thủ công hay công nghệ chôn lấp trong bệnh viện.

Trước tình hình nếu như không có biện pháp xử lý kịp thời thì sẽ dẫn đến thực trạng chất thải y tế gây ô nhiễm môi trường ở Việt Nam trở nên trầm trọng hơn. Từ đó đe dọa sự sống của hệ sinh vật trong môi trường đã bị ô nhiễm, gia tăng nguy cơ bệnh tật, tác động xấu đến an sinh xã hội, thậm chí là tính mạng con người.
 

Nhằm ngăn chặn các ảnh hưởng xấu đến môi trường và sức khỏe của con người, chúng ta cần đề ra những kế hoạch xử lý rác thải y tế chi tiết với những phương pháp xử lý an toàn, hiệu quả. Vậy thì có những cách xử lý nào? Sau đây là một vài gợi ý của chúng tôi về các biện pháp xử lý rác thải y tế:
 

Các cách xử lý rác thải y tế an toàn

Xử lý rác thải y tế bằng cách khử khuẩn với hóa chất

Quy trình xử lý chất thải y tế bằng việc dùng hóa chất để khử khuẩn mang lại hiệu quả vô cùng cao, áp dụng riêng cho nhóm rác thải ở bệnh viện có nguy cơ lây nhiễm cao.

Theo đó, rác thải lây nhiễm sẽ được ngâm cùng những dung dịch javen 1 – 2%, Cloramin B 1 – 2% trong thời gian ít nhất là 30 phút. Ngoài ra, bạn cũng có thể ngâm chất thải y tế lây nhiễm với những hóa chất khử khuẩn chuyên biệt dựa vào hướng dẫn của các nhà sản xuất và Bộ Y tế.

Sử dụng lò đốt rác thải y tế đạt chuẩn

Biện pháp đốt được coi là một trong các giải pháp xử lý rác thải y tế được sử dụng phổ biến nhất hiện nay, áp dụng cho toàn bộ các loại rác thải có khả năng bắt cháy ở cả thể rắn, lỏng, khí.

Hiện nay, lò đốt chất thải y tế ở Việt Nam có 6 loại chính, bao gồm lò đốt chất thải y tế thùng quay, lò đốt xi măng, lò đốt hơi, lò đốt gi/vỉ cố định, lò đốt chất lỏng, lò đốt tầng sôi.

Mỗi một loại lò đốt chất thải y tế lại mang những đặc trưng riêng biệt. Tuy nhiên, nguyên lý chung của những loại lò đốt là sử dụng nhiệt độ cao để loại bỏ cấu trúc và độc tính của rác thải, biến nó trở thành tro than, tiếp theo đó sẽ mang đi chôn lấp hoặc dùng cho mục đích khác (nếu có thể).
 

Sử dụng lò đốt rác thải y tế đạt chuẩn

Xử lý chất thải y tế nguy hại bằng hơi nóng

Lại thêm một phương pháp xử lý chất thải y tế nguy hại với đặc tính lây nhiễm nữa, đó chính là dùng hơi nóng để khử khuẩn. Quy trình xử lý chất thải y tế lây nhiễm là phân loại, tiếp theo là đưa rác thải vào trong máy khử khuẩn bằng hơi nóng để loại bỏ những yếu tố độc hại.

Đồng thời, bạn có thể đun sôi rác thải lây nhiễm liên tục với thời gian ít nhất là 15 phút cũng mang lại hiệu quả tương tự như việc sử dụng máy khử khuẩn với hơi nóng.

Cách xử lý chất thải y tế ở Việt Nam bằng chôn lấp hợp vệ sinh

Quy trình xử lý rác thải y tế bằng phương pháp chôn lấp được áp dụng tạm thời đối với những cơ sở y tế ở các vùng miền chưa có cơ sở xử lý rác thải nguy hại đạt tiêu chuẩn.

Đối với chất thải y tế thông thường, chúng ta chỉ cần phân loại và chôn tại các bãi chôn lấp tập trung theo quy định của địa phương. Đối với rác thải nguy hại thì chúng ta cần phải trơ hóa trước khi chôn lấp để cố định những chất độc hại có trong rác thải rồi mới mang đi chôn lấp tại bãi chôn rác thải nguy hại.

Tiêu chuẩn chung của hố chôn lấp là phải có thêm hàng rào vây quanh, tránh xa những nguồn nước mặt, nằm xa khu dân cư tối thiểu là 100m, đáy hố chôn cách mức nước bề mặt ít nhất là 1.4m, có miệng hố được che đậy kỹ càng và cao hơn lớp đất mặt xung quanh nhằm tránh nước mưa. Rác thải y tế thông thường và chất thải nguy hại không nên chôn cùng nhau.
 

Xử lý chất thải y tế ở Việt Nam bằng chôn lấp hợp vệ sinh

Xử lý rác thải y tế bằng cách tái chế, tái sử dụng

Các loại chất thải y tế thông thường, không chứa những yếu tố lây nhiễm, không gây độc tế bào, không gây tác động đến sức khỏe con người, và còn khả năng sử dụng đều được tái chế tạo ra các sản phẩm, đồ vật mới hữu ích cho nhân loại.

Một vài loại rác thải được phép thu gom phục vụ mục đích tái chế bao gồm: Nhựa (chai nhựa đựng NaCl 0,9%, cao phân tử, dịch lọc thận, natri bicarbonat, ringer lactat, glucose,...), giấy, kim loại, thủy tinh. Lưu ý, rác thải được phép tái chế chỉ cung cấp cho những tổ chức tái rác thải có giấy phép hoạt động.

Hệ thống xử lý rác thải y tế hấp tiệt trùng kết hợp nghiền cắt

Đây chính là công nghệ xử lý chất thải y tế không khói được sử dụng phổ biến tại các bệnh viện lớn. Hệ thống này vận hành vô cùng an toàn, thân thiện với môi trường, chi phí lắp đặt khá cao tuy nhiên ngược lại chi phí vận hành lại thấp, cực kỳ phù hợp với những bệnh viện với những mức công suất khác nhau.

Chất thải y tế sẽ được tập kết và cho vào nồi hấp tiệt trùng trước khi nghiền cắt. Mục đích chính là khử khuẩn và loại bỏ những loại vi trùng, vi sinh vật gây hại ra khỏi đồ dùng, chất thải y tế. Sau đó, lượng chất thải này được đưa qua máy nghiền cắt để giảm thể tích trước khi được xử lý bên ngoài.

Ưu điểm vượt trội của hệ thống xử lý chất thải y tế này chính là dễ vận hành, sử dụng và lắp đặt. Hiệu quả lại không cần phải bàn cãi bởi hệ thống đã được kiểm nghiệm chặt chẽ tại Việt Nam.
 

Hệ thống xử lý rác thải y tế hấp tiệt trùng kết hợp nghiền cắt

Khử trùng EO

Khử trùng khí EO có điểm mạnh đó là độ thẩm thấu cao. Khí EO được đưa vào tiếp xúc với bề mặt dụng cụ sẽ loại bỏ toàn bộ vi khuẩn gây hại. Hạn chế của phương pháp này đó là khí EO cực kỳ độc hại, đòi hỏi người vận hành phải vô cùng cẩn thận và tỉ mỉ trong các thao tác.

Hy vọng rằng, bài viết “Khái niệm rác thải y tế và quy trình xử lý chúng an toàn” nhất đã mang đến cho bạn những thông tin bổ ích để áp dụng được vào thực tế cuộc sống hàng ngày.